Elektrik faturaları ve ekimde gelecek artırımlar geçtiğimiz haftaların en sıcak gündem hususu oldu. Uzmanlar farklı artış oranlarındaki beklentilerini ve bunun sebeplerini açıklarken neredeyse herkes 1 Ekim’den itibaren elektrik fiyatlarının zamlanacağı beklentisinde birleşti. Elektrik tedarikçileri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com, elektrik artırımlarının tüketiciye tesiri ile konut harici elektrik tüketimindeki fiyatların yüksek olmasının tüketiciye ve makroekonomiye tesirini tahlil etti.
Elektrik tarifelerinde 1 Ekim’den itibaren geçerli olacak artırım beklentisi elektrik piyasasında ortak bir görüş haline geldi. En geç 30 Eylül’de açıklanacak ulusal tarifelerde artırım yapılmasına kesin gözüyle bakılırken farklı abone kümelerine farklı oranlarda artırım yapılacağı söylentileri de güç kulislerinde konuşuluyor. Vatandaşın cebini daha az etkilemesi emeliyle gerekli artışın mesken harici abone kümelerine yükleneceği ve mesken abone kümesine yapılacak artırımın sonlu tutulacağı da söylentiler içinde. Elektrik tarifeleri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com’un yaptığı tahlile göre, gerekli olan elektrik artırımlarının konut harici yani sanayi, tarım ve ticarethane abone kümelerine daha epey yansıtılmasının tüketiciye tesiri hayli daha olumsuz oluyor.
Ulusal tarifelerin belirlenmesinde vazifeli tedarikçilerin kar garantileri de kıymetli bir faktör
Elektrik tedarikçisini değiştirmemiş tüketicilere uygulanacak elektrik meblağlarını belirleyen ve Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafınca belirlenen ulusal tarifeler, elektrik üretim maliyetlerini gözeterek üç ayda bir açıklanıyor. EPDK bu tarifeleri hesaplarken yönetmelikle belirlenmiş formülleri kullanıyor. Bir öbür taraftan kamuya ilişkin olan ve elektrik kapasitesinin yüzde 25’ine denk gelen EÜAŞ santrallerinden üretilen elektrik, birtakım abone kümelerinin meblağlarını sübvanse etmek için 21 bakılırsavli elektrik şirketine piyasa maliyetlerinden daha ucuza satılıyor. bu biçimdece bu şirketlere taahhüt edilen kar oranı sağlanırken elektrik maliyetlerindeki artışın tüketicilere daha hudutlu yansıması amaçlanıyor.
2018’den itibaren mesken harici elektrik fiyatlarında fahiş artış oldu
Geçmişte bu sübvansiyon daha epey ziraî sulama ve sanayi abone kümelerine bakılırsa yapılıyor ve bu biçimdece üreticinin en değerli girdi maliyetlerinden biri olan elektrik maliyetleri düşürülerek son tüketici mamüllerinin fiyatlarının düşük olması sağlanıyordu. Başka taraftan üretim dışı abone kümeleri olan mesken ve ticarethane abone kümeleri nazarance daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor ve güç tasarrufu teşvik ediliyordu. Lakin 2018’in Ağustos ayından itibaren bu durum değişti ve endüstricinin, çiftçinin ve esnafın kullandığı elektrik fiyatı, evlerdekinin neredeyse iki kat üzerine çıktı. Bunun sonuçlarının ise makroekonomik datalara yansıdığı görüldü.
Üretici elektrik meblağlarının yüksek olması, enflasyonu da yükseltiyor
Üretici ve ticarethane elektrik meblağlarının yüksek tutulmasının en süratli yansıması, üretici enflasyonu tarafında oluyor. Mesken harici elektrik meblağları ile üretici enflasyonu grafiklerine bakıldığında yapılan her elektrik artırımının üretici enflasyonunu direkt olarak etkilediği görülüyor. 2018’in Eylül ayında yüzde 46 ile rekor kıran üretici enflasyonun açılandığı devir ile evvelki iki devirde, ticarethane elektrik fiyatları toplamda yüzde 77 yükseltilmiş fakat mesken elektrik meblağları birinci kez bunun epeyce altında tutulmuştu. Takip eden aylarda da üretici elektrik fiyatlarındaki artış meskenlerin epey üzerinde olmaya devam etti ve enflasyondaki artış da buna paralel seyretti.
Üreticinin maliyetinin artması ise eninde sonunda tüketici fiyatlarına yansıdığından mesken tüketicileri konutlarındaki elektrik faturalarına daha düşük bedeller ödese de bu farkın epey daha fazlasını market alışverişinde harcadı. 2018 öncesinde konut elektrik meblağlarından düşük olan üretici elektrik meblağlarının, bu tarihten günümüze kadar meskenlere kıyasla daha fazla yükselmesi, bir diğer değişle gerekli fiyat artışının üreticiye ve esnafa yüklenmesi enflasyonun yükselmesinde tesirli oldu.
Artırımların üreticiye yüklenmesi tüketiciyi daha makûs etkiliyor
Tüketici enflasyonu tarafında ise meskenlere yapılan elektrik artırımlarının etkisinin, üreticiye yapılan artırımlardan epeyce daha sonlu olduğu gözlemlendi. Buna en hoş örnek ise Temmuz 2019 datalarında ortaya çıktı. Temmuz ayında sanayi elektrik meblağları yüzde 13 ve tarım meblağları yüzde 16 indirilirken konut elektrik meblağları yüzde 19 zamlandı. Mesken elektrik fiyatları zamlanmış olsa da tüketici enflasyonunun devam eden aylarda yüzde 16 düzeylerinden yüzde 8,5 düzeylerine düştüğü gözlemlendi. Bu bilgiye göre bahsi geçen aylarda tüketiciler elektrik faturalarına daha yüksek ödeme yaptıysa da üretici elektrik fiyatlarının düşürülmesi ile market alışverişleri ve öteki harcamalarında daha az ödeme yaparak daha avantajlı pozisyona geldi.
Marketlerin elektriği değerli olursa eser fiyatı da artar
Konut harici abone kümelerindeki elektrik fiyatlarının yüksek tutulmasının sakıncasının bir meselai de son günlerde sıkça tartışılan market fiyatlarındaki artışlarda da görmek mümkün. Tüketiciler sıklıkla semt pazarlarındaki mamüllerin marketlere kıyasla epey daha ucuz olduğunu söz ediyor. Pazarcılara bakılırsa farklı maliyetleri olsa da marketler, elektriği en değerli tüketen abone kümesi. Marketlerin ortasında bulunduğu ticarethane abone kümesindeki elektrik fiyatları meskenlere kıyasla yüzde 49 daha yüksek. Bu durum da haliyle marketlerde satılan mamüllerin fiyatına yansıyor.
Elektrik artırımlarının üreticiye yüklenmesi ekonomiyi olumsuz etkiledi
Bilgiler incelendiğinde üretici elektrik fiyatlarındaki yükselişin, başka makroekonomik bilgilerin düşüşüyle paralel olduğu gözlemlendi. 2017’de 10 bin 600 dolar düzeylerinde olan kişi başına düşen ulusal gelir de yükselen üretici elektrik meblağlarına paralel olarak düştü ve 2020’de 8 bin 500 dolar düzeyine indi. Birebir paralellik, GSYİH’de de gözlemlendi. 2017’de 859 milyar dolar olan GSYİH’deki düşüş, 2018’de hızlandı ve 2020’de 720 milyar dolar düzeyine kadar geriledi. 2017 ile 2021 yılları içinde sanayi elektrik meblağlarına yüzde 216, ziraî sulamaya yüzde 226 ticarethaneye yüzde 230 artırım yapılmış lakin konutlardaki artırım yüzde 121 ile sonlu tutulmuştu. Bu datalar, üretici elektrik fiyatlarının yüksekliğinin ekonomiyi olumsuz etkilediğinin bir öbür göstergesi olarak dikkat çekiyor.
Avrupa’da konut harici elektrik fiyatı yüzde 56 daha ucuz
Yüksek elektrik faturaları Avrupalı mesken tüketicilerin de reaksiyon gösterdiği bir durum. Fakat kuvvetli iktisadı ve düşük enflasyonu ile dikkat çeken Avrupa ülkelerinde üretici elektrik meblağları, tüketicilerin reaksiyonlarına karşın konut elektrik meblağlarından bir çok ucuz. Avrupa’da konut harici elektrik meblağları, konutlara bakılırsa ortalama yüzde 56 daha düşük. Türkiye’de ise bunun tam bilakis endüstrici, esnaf ve çiftçi, meskenlere nazaran yüzde 28 daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor.
“Sanayici, çiftçi ve esnafın elektriğine artırım yapılırken tekraren düşünülmeli”
“Makroekonomik bilgilerin hesaplanmasında bir fazlaca faktör tesirli olsa da güç maliyetleri epeyce değerli bir öge. Elektrik fiyatları ile makroekonomik dataların paralelliği, iktisadın güç maliyetlerine hassasiyetini gösteriyor.” diyen encazip.com’un kurucusu Çağada Kırım, encazip.com’un yaptığı tahlili ise şöyleki yorumladı: “Verileri incelediğimizde ve gelişmiş ülkelerdeki örneklere baktığımızda konutlarda kullanılan elektrik yerine mesken harici kümelerde kullanılan elektriğin sübvanse edilmesinin temel yararının tüketiciye ve ülke iktisadına olduğunu görüyoruz. Bu durum tüketici elektrik faturalarının fahiş oranda yükselmesi manasına da gelmez, adil fiyatlandırma ile sorun çözülür. Tüketicilerin elektrik faturaları nazarance daha fazla gelebilir lakin temel değişikliğin market harcamalarındaki düşüşte olduğu kolaylıkla fark edilir. Şahsi görüşüm olarak piyasaya müdahale etmeyi ve rastgele bir sübvansiyonu hakikat bulmasam da bir sübvansiyon yapılacaksa bu kesinlikle üretici tarafında olmalı. Bunun haricinde elektrikte tek ünite fiyat uygulaması gündeme gelebilir ve her abone kümesi için birebir elektrik fiyatı belirlenerek sübvansiyon eşit dağıtılabilir. Özetle, konut elektrik meblağlarına artırım yapılırken bir defa, üretici elektrik meblağlarına artırım yapılırken ise tekraren düşünülmeli”.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
Elektrik tarifelerinde 1 Ekim’den itibaren geçerli olacak artırım beklentisi elektrik piyasasında ortak bir görüş haline geldi. En geç 30 Eylül’de açıklanacak ulusal tarifelerde artırım yapılmasına kesin gözüyle bakılırken farklı abone kümelerine farklı oranlarda artırım yapılacağı söylentileri de güç kulislerinde konuşuluyor. Vatandaşın cebini daha az etkilemesi emeliyle gerekli artışın mesken harici abone kümelerine yükleneceği ve mesken abone kümesine yapılacak artırımın sonlu tutulacağı da söylentiler içinde. Elektrik tarifeleri karşılaştırma ve değiştirme sitesi encazip.com’un yaptığı tahlile göre, gerekli olan elektrik artırımlarının konut harici yani sanayi, tarım ve ticarethane abone kümelerine daha epey yansıtılmasının tüketiciye tesiri hayli daha olumsuz oluyor.
Ulusal tarifelerin belirlenmesinde vazifeli tedarikçilerin kar garantileri de kıymetli bir faktör
Elektrik tedarikçisini değiştirmemiş tüketicilere uygulanacak elektrik meblağlarını belirleyen ve Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafınca belirlenen ulusal tarifeler, elektrik üretim maliyetlerini gözeterek üç ayda bir açıklanıyor. EPDK bu tarifeleri hesaplarken yönetmelikle belirlenmiş formülleri kullanıyor. Bir öbür taraftan kamuya ilişkin olan ve elektrik kapasitesinin yüzde 25’ine denk gelen EÜAŞ santrallerinden üretilen elektrik, birtakım abone kümelerinin meblağlarını sübvanse etmek için 21 bakılırsavli elektrik şirketine piyasa maliyetlerinden daha ucuza satılıyor. bu biçimdece bu şirketlere taahhüt edilen kar oranı sağlanırken elektrik maliyetlerindeki artışın tüketicilere daha hudutlu yansıması amaçlanıyor.
2018’den itibaren mesken harici elektrik fiyatlarında fahiş artış oldu
Geçmişte bu sübvansiyon daha epey ziraî sulama ve sanayi abone kümelerine bakılırsa yapılıyor ve bu biçimdece üreticinin en değerli girdi maliyetlerinden biri olan elektrik maliyetleri düşürülerek son tüketici mamüllerinin fiyatlarının düşük olması sağlanıyordu. Başka taraftan üretim dışı abone kümeleri olan mesken ve ticarethane abone kümeleri nazarance daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor ve güç tasarrufu teşvik ediliyordu. Lakin 2018’in Ağustos ayından itibaren bu durum değişti ve endüstricinin, çiftçinin ve esnafın kullandığı elektrik fiyatı, evlerdekinin neredeyse iki kat üzerine çıktı. Bunun sonuçlarının ise makroekonomik datalara yansıdığı görüldü.
Üretici elektrik meblağlarının yüksek olması, enflasyonu da yükseltiyor
Üretici ve ticarethane elektrik meblağlarının yüksek tutulmasının en süratli yansıması, üretici enflasyonu tarafında oluyor. Mesken harici elektrik meblağları ile üretici enflasyonu grafiklerine bakıldığında yapılan her elektrik artırımının üretici enflasyonunu direkt olarak etkilediği görülüyor. 2018’in Eylül ayında yüzde 46 ile rekor kıran üretici enflasyonun açılandığı devir ile evvelki iki devirde, ticarethane elektrik fiyatları toplamda yüzde 77 yükseltilmiş fakat mesken elektrik meblağları birinci kez bunun epeyce altında tutulmuştu. Takip eden aylarda da üretici elektrik fiyatlarındaki artış meskenlerin epey üzerinde olmaya devam etti ve enflasyondaki artış da buna paralel seyretti.
Üreticinin maliyetinin artması ise eninde sonunda tüketici fiyatlarına yansıdığından mesken tüketicileri konutlarındaki elektrik faturalarına daha düşük bedeller ödese de bu farkın epey daha fazlasını market alışverişinde harcadı. 2018 öncesinde konut elektrik meblağlarından düşük olan üretici elektrik meblağlarının, bu tarihten günümüze kadar meskenlere kıyasla daha fazla yükselmesi, bir diğer değişle gerekli fiyat artışının üreticiye ve esnafa yüklenmesi enflasyonun yükselmesinde tesirli oldu.
Artırımların üreticiye yüklenmesi tüketiciyi daha makûs etkiliyor
Tüketici enflasyonu tarafında ise meskenlere yapılan elektrik artırımlarının etkisinin, üreticiye yapılan artırımlardan epeyce daha sonlu olduğu gözlemlendi. Buna en hoş örnek ise Temmuz 2019 datalarında ortaya çıktı. Temmuz ayında sanayi elektrik meblağları yüzde 13 ve tarım meblağları yüzde 16 indirilirken konut elektrik meblağları yüzde 19 zamlandı. Mesken elektrik fiyatları zamlanmış olsa da tüketici enflasyonunun devam eden aylarda yüzde 16 düzeylerinden yüzde 8,5 düzeylerine düştüğü gözlemlendi. Bu bilgiye göre bahsi geçen aylarda tüketiciler elektrik faturalarına daha yüksek ödeme yaptıysa da üretici elektrik fiyatlarının düşürülmesi ile market alışverişleri ve öteki harcamalarında daha az ödeme yaparak daha avantajlı pozisyona geldi.
Marketlerin elektriği değerli olursa eser fiyatı da artar
Konut harici abone kümelerindeki elektrik fiyatlarının yüksek tutulmasının sakıncasının bir meselai de son günlerde sıkça tartışılan market fiyatlarındaki artışlarda da görmek mümkün. Tüketiciler sıklıkla semt pazarlarındaki mamüllerin marketlere kıyasla epey daha ucuz olduğunu söz ediyor. Pazarcılara bakılırsa farklı maliyetleri olsa da marketler, elektriği en değerli tüketen abone kümesi. Marketlerin ortasında bulunduğu ticarethane abone kümesindeki elektrik fiyatları meskenlere kıyasla yüzde 49 daha yüksek. Bu durum da haliyle marketlerde satılan mamüllerin fiyatına yansıyor.
Elektrik artırımlarının üreticiye yüklenmesi ekonomiyi olumsuz etkiledi
Bilgiler incelendiğinde üretici elektrik fiyatlarındaki yükselişin, başka makroekonomik bilgilerin düşüşüyle paralel olduğu gözlemlendi. 2017’de 10 bin 600 dolar düzeylerinde olan kişi başına düşen ulusal gelir de yükselen üretici elektrik meblağlarına paralel olarak düştü ve 2020’de 8 bin 500 dolar düzeyine indi. Birebir paralellik, GSYİH’de de gözlemlendi. 2017’de 859 milyar dolar olan GSYİH’deki düşüş, 2018’de hızlandı ve 2020’de 720 milyar dolar düzeyine kadar geriledi. 2017 ile 2021 yılları içinde sanayi elektrik meblağlarına yüzde 216, ziraî sulamaya yüzde 226 ticarethaneye yüzde 230 artırım yapılmış lakin konutlardaki artırım yüzde 121 ile sonlu tutulmuştu. Bu datalar, üretici elektrik fiyatlarının yüksekliğinin ekonomiyi olumsuz etkilediğinin bir öbür göstergesi olarak dikkat çekiyor.
Avrupa’da konut harici elektrik fiyatı yüzde 56 daha ucuz
Yüksek elektrik faturaları Avrupalı mesken tüketicilerin de reaksiyon gösterdiği bir durum. Fakat kuvvetli iktisadı ve düşük enflasyonu ile dikkat çeken Avrupa ülkelerinde üretici elektrik meblağları, tüketicilerin reaksiyonlarına karşın konut elektrik meblağlarından bir çok ucuz. Avrupa’da konut harici elektrik meblağları, konutlara bakılırsa ortalama yüzde 56 daha düşük. Türkiye’de ise bunun tam bilakis endüstrici, esnaf ve çiftçi, meskenlere nazaran yüzde 28 daha yüksek fiyattan elektrik kullanıyor.
“Sanayici, çiftçi ve esnafın elektriğine artırım yapılırken tekraren düşünülmeli”
“Makroekonomik bilgilerin hesaplanmasında bir fazlaca faktör tesirli olsa da güç maliyetleri epeyce değerli bir öge. Elektrik fiyatları ile makroekonomik dataların paralelliği, iktisadın güç maliyetlerine hassasiyetini gösteriyor.” diyen encazip.com’un kurucusu Çağada Kırım, encazip.com’un yaptığı tahlili ise şöyleki yorumladı: “Verileri incelediğimizde ve gelişmiş ülkelerdeki örneklere baktığımızda konutlarda kullanılan elektrik yerine mesken harici kümelerde kullanılan elektriğin sübvanse edilmesinin temel yararının tüketiciye ve ülke iktisadına olduğunu görüyoruz. Bu durum tüketici elektrik faturalarının fahiş oranda yükselmesi manasına da gelmez, adil fiyatlandırma ile sorun çözülür. Tüketicilerin elektrik faturaları nazarance daha fazla gelebilir lakin temel değişikliğin market harcamalarındaki düşüşte olduğu kolaylıkla fark edilir. Şahsi görüşüm olarak piyasaya müdahale etmeyi ve rastgele bir sübvansiyonu hakikat bulmasam da bir sübvansiyon yapılacaksa bu kesinlikle üretici tarafında olmalı. Bunun haricinde elektrikte tek ünite fiyat uygulaması gündeme gelebilir ve her abone kümesi için birebir elektrik fiyatı belirlenerek sübvansiyon eşit dağıtılabilir. Özetle, konut elektrik meblağlarına artırım yapılırken bir defa, üretici elektrik meblağlarına artırım yapılırken ise tekraren düşünülmeli”.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı