Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi’nin hazırladığı rapor çoğunluğunu bayanların oluşturduğu ve birçoklarının kayıt dışı çalıştığı konut çalışanlarının beşere yakışır şartlarda çalışabilmesi için ILO’nun 189 Sayılı Konut Personelleri Kontratı ışığında daha fazla toplumsal muhafazaya ve inançlı istihdama dâhil edilmeleri gerektiğini vurguluyor
Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi, çoğunluğu bayan olan ve kayıt dışı çalışan konut çalışanlarının global salgınla daha da derinleşen sosyo-ekonomik meselelerini ve şartlarını ortaya koymak ve mesken personellerinin çalışma şartlarının güzelleştirilmesine yönelik tahlil teklifleri sunmak gayesiyle bir rapor hazırladı.
Rapor, 17 Haziran 2021 tarihinde işçi-işveren örgütleri ve kamu kurumları temsilcilerinin iştirakiyle gerçekleşen çevrim içi aktiflikte kamuoyuyla paylaşıldı.
Dr. Ceyhun Güler tarafınca hazırlanan “Ev İşçiliğinin Türkiye’deki Görünümü: Kapsam, Boyut ve Sorunlar” Raporu mesken emekçilerinin mevcut sosyo-ekonomik ve hukukî durumunu ve sıkıntılarını iş sıhhati ve güvenliği, çalışma kaideleri, istihdam edilme formları, sendikal haklar ve örgütlenme, kontrol ve teftiş bağlamında tahlil ederek, konut çalışanlarının beşere yakışır çalışma şartlarında çalışmalarına ve mevcut problemlerin tahliline yönelik siyaset tekliflerinde bulunuyor.
ILO Türkiye Ofisi’nin İsveç takviyesiyle yürüttüğü “Kadınlar İçin Daha Çok ve Daha Âlâ İşler” Programı kapsamında hazırlanan ve mevzu ile bağlantılı kapsamlı literatür taramasının yanı sıra mesken çalışanlarıyla, kamu kurumlarının, personel ve patron örgütlerinin temsilcileriyle derinlemesine yapılan görüşmeleri de yansıtan Rapor global salgının konut emekçilerinin çalışma şartlarına olan tesirini de ele alıyor.
Kayıt Dışılık ve Sayısal Dataların Azlığı Birbirini Etkileyen Öncelikli Sıkıntılar
Çoğunluğunu bayanların oluşturduğu konut çalışanlarının öncelikli meselelerinin kayıt dışı ve garantisiz istihdam olduğuna dikkat çeken rapor kayıt dışılığın bununla birlikte konut emekçilerinin sayılarının emniyetli bir biçimde tespit edilebilmesinin ve ötürüsıyla mesken emekçilerinin sıkıntılarının boyutunun belirlenmesinin ve bu meselelere yönelik tahlil tekliflerinin geliştirilmesinin önündeki en kıymetli mahzurlardan biri olduğuna vurgu yapıyor.
TÜİK bilgilerine nazaran Türkiye’de konut işçierinin yüzde 90’ından fazlası bayanlardan oluşuyor ve konut işiçilerini örgütleyen sendikaların verdiği bilgilere bakılırsa Türkiye’de bir milyonun üzerinde mesken emekçisi var.
Rapora göre, kayıt dışı çalışmanın yaygın olması, konut emekçilerinin çalıştığı iş yerlerinin ekseriyetle özel hanelerden oluşması, personel patron münasebetlerinin klâsik istihdam yapısının haricinde kalması, sayısal tespitlerin sıklıkla beyana dayanması niçiniyle varsayımın ötesinde net sayının tam olarak belirlenememesi bir taraftan kayıt dışılık oranının tespitini de zorlaştırırken öbür taraftan kayıt dışılığın fazla olması da konut emekçilerinin tam sayılarının tespitini güçleştiriyor.
Mesken Personellerinin En Az Yüzde 70’i Faal Toplumsal Muhafazadan Mahrum
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına ve Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine nazaran Türkiye’deki mesken personellerinin en az 70’inin aktif bir toplumsal muhafazadan mahrum olduğunu tabir eden Rapora göre bu oran mesken emekçilerini örgütleyen sendikaların varsayımları dikkate alındığında yüzde 90’ın üzerine çıkıyor.
Rapor, Türkiye’de konut çalışanlarının sigortalı çalışmalarının sağlanmasına yönelik 2015 yılında yapılan düzenlemelerin kıymetli bir adım olduğuna işaret etmekle birlikte mesken emekçilerinin daha aktif bir toplumsal müdafaa sistemine dahil edilmesinin gerekliliğini vurguluyor.
Daha Faal ve Kapsamlı Toplumsal Müdafaa Sistemine Gereksinim Var
Rapora göre konut personelliği alanındaki en kıymetli sıkıntılardan birisi Türkiye’deki mesken emekçilerinin, iş kanunu da dahil olmak üzere istihdam bağlarını düzenleyen temel kanunların kapsamı haricinde olmaları ve konut emekçilerinin iş tarifleri ile yapacakları işin kapsamının belirlenmesine yönelik yasal düzenlemenin olmaması. Bu durum, hak ve yükümlülükleri Türk Borçlar Kanunu ile tanımlanan konut personelleri için belirsizlik yaratıyor ve iş yüklerini ağırlaştırabiliyor.
Daha Güzel Çalışma Standartları İçin Kayıtlı İstihdamı Artırmaya Yönelik Yasal Düzenlemeler Kıymetli
Konut personellerinin teminatsız, aşikâr bir mesai saatinin olmadığı, iş tariflerinin bilinmeyen olduğu, müsaade haklarından mahrum, fiyat standartlarının ve garantisinin olmadığı, iş sıhhati ve güvenliğine ait standartların belirlenmediği bir ortamda ağır çalışma şartları altında çalışmak zorunda kaldıklarını belirten Rapor bu bağlamda daha aktif ve kapsayıcı yasal düzenlemelerin yapılarak konut çalışanlarının kayıtlı istihdamının teşvik edilmesinin mesken emekçilerinin çalışma haklarından ve standartlarından yararlanmalarına katkıda bulunacağına dikkat çekiyor.
İş Sıhhati ve Güvenliği ile Şiddet ve Taciz de Öne Çıkan Problemler
Konut çalışanlarının karşı karşıya kaldıkları iş sıhhati ve güvenliği sorunlarının bir birçoklarının önlenebilir olduğunu vurgulayan Rapor’da bu hususa dair gerekli tedbirlerin alınmaması ve kâfi şuur seviyesinin oluşturulmaması niçiniyle mesken emekçilerinin iş kazaları ile karşılaştığı yahut yapılan işle ilgili çeşitli hastalıklara maruz kaldığı tabir ediliyor.
Rapor’a bakılırsa konut çalışanları fizikî, biyolojik, kimyasal ve psiko-sosyal bir epeyce iş sıhhati ve iş güvenliği riski altında ve alandaki iş kazalarının birçok düşme, kayma yahut faydalanma biçiminde tezahür ediyor. Kas ve iskelet hastalıkları, bulaş riski, teneffüs yolu hastalıkları da konut çalışanlarının en sık karşılaştıkları problemler içinde yer alıyor.
Bunun haricinde patronun çalışana karşı uyguladığı berbat muamele, şiddet ve taciz de Rapor’da dikkat çeken başka problemler olarak belirtilirken mesken emekçilerinin ekseriyetle özel hanelerde ve izole biçimde çalışmalarının bu durumun sebeplerden birisi olarak söz ediliyor.
Rapor’a nazaran şiddet, yiyecek yoksunluğu, ruhsal baskı, haksız yere suçlama, anlayışsızlık, küçümseme ve mahpus dâhil olmak üzere cinsel, ruhsal ve fizikî istismar konut çalışanlarının karşılaştığı en ağır sıkıntılar içinde yer alıyor.
Mesken Emekçileri Sendikal Hak ve Özgürlüklerden Yararlanamıyor
Rapor mesken çalışanlarının sendikal hak ve özgürlüklerden aktif bir biçimde yararlanamadığını zira bunu sağlayacak aktif bir düzeneğin olmadığı tespitinde de bulunuyor.
Rapor’a nazaran, mesken işlerinin kendine has yapısı ve işyerlerinin özel hanelerden oluşması, mesken emekçilerinin birçoklarının çalışma hayatına ait yasal düzenlemelerde kapsam dışı sayılmaları, sistemsiz ve süreksiz çalışma, işyerinde çalışan mesken personeli sayısının az olması üzere niçinler de örgütlenmeyi güçleştiren ögeler içinde.
Covid 19 Konut Emekçilerinin Sorularını Derinleştirdi
Rapor’un öne çıkarttığı öteki bulgulardan biri ise global salgının, birden fazla kayıt dışı çalışan konut çalışanlarının sorularını bu vakitte daha fazlaca derinleştirdiği. bu vakitte konut emekçilerinin birden fazla işlerini kaybetmiş, iş teminatından mahrum olmaları niçiniyle ise gelir kaybı hayatış ve bununla birlikte gelir kayıplarıyla kontaklı olarak barınma, beslenme, sıhhat üzere temel haklara erişimde kuvvetlik çekmiştir.
Rapor’a göre mesken personelleri bu vakitte toplumsal müdafaa tedbirlerinden ve sağlanan takviyelerden faydalanamamıştır. Salgın devrinde çalışmaya devam eden mesken emekçilerinin ise iş yükleri ve çalışma mühletleri artmış, bilhassa yatılı çalışan emekçiler uzun müddet müsaadesiz çalışmak zorunda kalmıştır. Bunun yanında çalışmaya devam eden mesken personellerinin hastalığa/virüse yakalanma riskleri de artmıştır.
Global salgın devrinde hem çalışma hayatında birebir vakitte aile/ev içerisinde konut personellerinin maruz kaldıkları şiddet de artmıştır. Mesken emekçileri çalışma hayatında en epey ekonomik şiddetin arttığını, aile/ev içerisinde ise en çok ruhsal şiddetin arttığını belirtmiştir.
Siyaset Teklifleri ve Mesken Emekçilerinin Talepleri
Tüm bu meseleler ışığında bir dizi tahlil teklifinde bulunan Rapor bilhassa konut personellerinin büyük çoğunluğunun kayıt dışı istihdam edilmesi niçiniyle, kayıtlı istihdamın artırılması gayesiyle aktif bir toplumsal muhafaza düzeneğinin ve kayıtlılık/sigorta sisteminin oluşturulması gerektiğini vurgulayarak ayrıyeten sıkıntıların boyutunun tespit edilmesi ve tahlil tekliflerinin geliştirilmesi açısından mesken personellerinin sayılarının net olarak belirlenmesinin elzem olduğuna dikkat çekiyor.
Rapor ayrıyeten, mesken personellerinin özgün çalışma şartlarını ve muhtaçlıklarını dikkate alan özel yasal düzenlemelerin yapılması davetinde bulunarak konut emekçilerinin standart çalışma şartlarına ve haklarına sahip olması, beşere yakışır şartlarda çalışabilmesi hedefiyle personel ve patron taraflarıyla mutabık kalınarak hazırlanacak ve devlet tarafınca desteklenecek standart iş kontratlarının hayata geçirilmesinin kıymetli olduğuna vurgu yapıyor. bu biçimdece iş tariflerinin daha besbelli olabileceği belirtiliyor.
Mesken çalışanlarının taleplerine de yer veren Rapor’da, mesken çalışanlarının başka emekçilerle birebir statüde sayılabilmeleri, başka tüm personellerle tıpkı haklardan yararlanabilmeleri ve alandaki kayıt dışılığın önlenmesi için Türk Borçlar Kanunu kapsamında hak ve yükümlülükleri düzenlenen konut çalışanlarının, İş Kanunu kapsamına dâhil edilmeleri tarafında ağır talepleri olduğu da belirtiliyor.
Tüm bu düzenlemeler için ILO’nun 189 Sayılı Mesken Çalışanları için Beşere Yakışır İş ve 201 Sayılı ILO Tavsiye sonucu’ndaki yol ve hallerin benimsenerek kullanılması mesken personellerinin beşere yakışır işlere erişimleri için birincil bir öge olarak vurgulanıyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi, çoğunluğu bayan olan ve kayıt dışı çalışan konut çalışanlarının global salgınla daha da derinleşen sosyo-ekonomik meselelerini ve şartlarını ortaya koymak ve mesken personellerinin çalışma şartlarının güzelleştirilmesine yönelik tahlil teklifleri sunmak gayesiyle bir rapor hazırladı.
Rapor, 17 Haziran 2021 tarihinde işçi-işveren örgütleri ve kamu kurumları temsilcilerinin iştirakiyle gerçekleşen çevrim içi aktiflikte kamuoyuyla paylaşıldı.
Dr. Ceyhun Güler tarafınca hazırlanan “Ev İşçiliğinin Türkiye’deki Görünümü: Kapsam, Boyut ve Sorunlar” Raporu mesken emekçilerinin mevcut sosyo-ekonomik ve hukukî durumunu ve sıkıntılarını iş sıhhati ve güvenliği, çalışma kaideleri, istihdam edilme formları, sendikal haklar ve örgütlenme, kontrol ve teftiş bağlamında tahlil ederek, konut çalışanlarının beşere yakışır çalışma şartlarında çalışmalarına ve mevcut problemlerin tahliline yönelik siyaset tekliflerinde bulunuyor.
ILO Türkiye Ofisi’nin İsveç takviyesiyle yürüttüğü “Kadınlar İçin Daha Çok ve Daha Âlâ İşler” Programı kapsamında hazırlanan ve mevzu ile bağlantılı kapsamlı literatür taramasının yanı sıra mesken çalışanlarıyla, kamu kurumlarının, personel ve patron örgütlerinin temsilcileriyle derinlemesine yapılan görüşmeleri de yansıtan Rapor global salgının konut emekçilerinin çalışma şartlarına olan tesirini de ele alıyor.
Kayıt Dışılık ve Sayısal Dataların Azlığı Birbirini Etkileyen Öncelikli Sıkıntılar
Çoğunluğunu bayanların oluşturduğu konut çalışanlarının öncelikli meselelerinin kayıt dışı ve garantisiz istihdam olduğuna dikkat çeken rapor kayıt dışılığın bununla birlikte konut emekçilerinin sayılarının emniyetli bir biçimde tespit edilebilmesinin ve ötürüsıyla mesken emekçilerinin sıkıntılarının boyutunun belirlenmesinin ve bu meselelere yönelik tahlil tekliflerinin geliştirilmesinin önündeki en kıymetli mahzurlardan biri olduğuna vurgu yapıyor.
TÜİK bilgilerine nazaran Türkiye’de konut işçierinin yüzde 90’ından fazlası bayanlardan oluşuyor ve konut işiçilerini örgütleyen sendikaların verdiği bilgilere bakılırsa Türkiye’de bir milyonun üzerinde mesken emekçisi var.
Rapora göre, kayıt dışı çalışmanın yaygın olması, konut emekçilerinin çalıştığı iş yerlerinin ekseriyetle özel hanelerden oluşması, personel patron münasebetlerinin klâsik istihdam yapısının haricinde kalması, sayısal tespitlerin sıklıkla beyana dayanması niçiniyle varsayımın ötesinde net sayının tam olarak belirlenememesi bir taraftan kayıt dışılık oranının tespitini de zorlaştırırken öbür taraftan kayıt dışılığın fazla olması da konut emekçilerinin tam sayılarının tespitini güçleştiriyor.
Mesken Personellerinin En Az Yüzde 70’i Faal Toplumsal Muhafazadan Mahrum
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına ve Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerine nazaran Türkiye’deki mesken personellerinin en az 70’inin aktif bir toplumsal muhafazadan mahrum olduğunu tabir eden Rapora göre bu oran mesken emekçilerini örgütleyen sendikaların varsayımları dikkate alındığında yüzde 90’ın üzerine çıkıyor.
Rapor, Türkiye’de konut çalışanlarının sigortalı çalışmalarının sağlanmasına yönelik 2015 yılında yapılan düzenlemelerin kıymetli bir adım olduğuna işaret etmekle birlikte mesken emekçilerinin daha aktif bir toplumsal müdafaa sistemine dahil edilmesinin gerekliliğini vurguluyor.
Daha Faal ve Kapsamlı Toplumsal Müdafaa Sistemine Gereksinim Var
Rapora göre konut personelliği alanındaki en kıymetli sıkıntılardan birisi Türkiye’deki mesken emekçilerinin, iş kanunu da dahil olmak üzere istihdam bağlarını düzenleyen temel kanunların kapsamı haricinde olmaları ve konut emekçilerinin iş tarifleri ile yapacakları işin kapsamının belirlenmesine yönelik yasal düzenlemenin olmaması. Bu durum, hak ve yükümlülükleri Türk Borçlar Kanunu ile tanımlanan konut personelleri için belirsizlik yaratıyor ve iş yüklerini ağırlaştırabiliyor.
Daha Güzel Çalışma Standartları İçin Kayıtlı İstihdamı Artırmaya Yönelik Yasal Düzenlemeler Kıymetli
Konut personellerinin teminatsız, aşikâr bir mesai saatinin olmadığı, iş tariflerinin bilinmeyen olduğu, müsaade haklarından mahrum, fiyat standartlarının ve garantisinin olmadığı, iş sıhhati ve güvenliğine ait standartların belirlenmediği bir ortamda ağır çalışma şartları altında çalışmak zorunda kaldıklarını belirten Rapor bu bağlamda daha aktif ve kapsayıcı yasal düzenlemelerin yapılarak konut çalışanlarının kayıtlı istihdamının teşvik edilmesinin mesken emekçilerinin çalışma haklarından ve standartlarından yararlanmalarına katkıda bulunacağına dikkat çekiyor.
İş Sıhhati ve Güvenliği ile Şiddet ve Taciz de Öne Çıkan Problemler
Konut çalışanlarının karşı karşıya kaldıkları iş sıhhati ve güvenliği sorunlarının bir birçoklarının önlenebilir olduğunu vurgulayan Rapor’da bu hususa dair gerekli tedbirlerin alınmaması ve kâfi şuur seviyesinin oluşturulmaması niçiniyle mesken emekçilerinin iş kazaları ile karşılaştığı yahut yapılan işle ilgili çeşitli hastalıklara maruz kaldığı tabir ediliyor.
Rapor’a bakılırsa konut çalışanları fizikî, biyolojik, kimyasal ve psiko-sosyal bir epeyce iş sıhhati ve iş güvenliği riski altında ve alandaki iş kazalarının birçok düşme, kayma yahut faydalanma biçiminde tezahür ediyor. Kas ve iskelet hastalıkları, bulaş riski, teneffüs yolu hastalıkları da konut çalışanlarının en sık karşılaştıkları problemler içinde yer alıyor.
Bunun haricinde patronun çalışana karşı uyguladığı berbat muamele, şiddet ve taciz de Rapor’da dikkat çeken başka problemler olarak belirtilirken mesken emekçilerinin ekseriyetle özel hanelerde ve izole biçimde çalışmalarının bu durumun sebeplerden birisi olarak söz ediliyor.
Rapor’a nazaran şiddet, yiyecek yoksunluğu, ruhsal baskı, haksız yere suçlama, anlayışsızlık, küçümseme ve mahpus dâhil olmak üzere cinsel, ruhsal ve fizikî istismar konut çalışanlarının karşılaştığı en ağır sıkıntılar içinde yer alıyor.
Mesken Emekçileri Sendikal Hak ve Özgürlüklerden Yararlanamıyor
Rapor mesken çalışanlarının sendikal hak ve özgürlüklerden aktif bir biçimde yararlanamadığını zira bunu sağlayacak aktif bir düzeneğin olmadığı tespitinde de bulunuyor.
Rapor’a nazaran, mesken işlerinin kendine has yapısı ve işyerlerinin özel hanelerden oluşması, mesken emekçilerinin birçoklarının çalışma hayatına ait yasal düzenlemelerde kapsam dışı sayılmaları, sistemsiz ve süreksiz çalışma, işyerinde çalışan mesken personeli sayısının az olması üzere niçinler de örgütlenmeyi güçleştiren ögeler içinde.
Covid 19 Konut Emekçilerinin Sorularını Derinleştirdi
Rapor’un öne çıkarttığı öteki bulgulardan biri ise global salgının, birden fazla kayıt dışı çalışan konut çalışanlarının sorularını bu vakitte daha fazlaca derinleştirdiği. bu vakitte konut emekçilerinin birden fazla işlerini kaybetmiş, iş teminatından mahrum olmaları niçiniyle ise gelir kaybı hayatış ve bununla birlikte gelir kayıplarıyla kontaklı olarak barınma, beslenme, sıhhat üzere temel haklara erişimde kuvvetlik çekmiştir.
Rapor’a göre mesken personelleri bu vakitte toplumsal müdafaa tedbirlerinden ve sağlanan takviyelerden faydalanamamıştır. Salgın devrinde çalışmaya devam eden mesken emekçilerinin ise iş yükleri ve çalışma mühletleri artmış, bilhassa yatılı çalışan emekçiler uzun müddet müsaadesiz çalışmak zorunda kalmıştır. Bunun yanında çalışmaya devam eden mesken personellerinin hastalığa/virüse yakalanma riskleri de artmıştır.
Global salgın devrinde hem çalışma hayatında birebir vakitte aile/ev içerisinde konut personellerinin maruz kaldıkları şiddet de artmıştır. Mesken emekçileri çalışma hayatında en epey ekonomik şiddetin arttığını, aile/ev içerisinde ise en çok ruhsal şiddetin arttığını belirtmiştir.
Siyaset Teklifleri ve Mesken Emekçilerinin Talepleri
Tüm bu meseleler ışığında bir dizi tahlil teklifinde bulunan Rapor bilhassa konut personellerinin büyük çoğunluğunun kayıt dışı istihdam edilmesi niçiniyle, kayıtlı istihdamın artırılması gayesiyle aktif bir toplumsal muhafaza düzeneğinin ve kayıtlılık/sigorta sisteminin oluşturulması gerektiğini vurgulayarak ayrıyeten sıkıntıların boyutunun tespit edilmesi ve tahlil tekliflerinin geliştirilmesi açısından mesken personellerinin sayılarının net olarak belirlenmesinin elzem olduğuna dikkat çekiyor.
Rapor ayrıyeten, mesken personellerinin özgün çalışma şartlarını ve muhtaçlıklarını dikkate alan özel yasal düzenlemelerin yapılması davetinde bulunarak konut emekçilerinin standart çalışma şartlarına ve haklarına sahip olması, beşere yakışır şartlarda çalışabilmesi hedefiyle personel ve patron taraflarıyla mutabık kalınarak hazırlanacak ve devlet tarafınca desteklenecek standart iş kontratlarının hayata geçirilmesinin kıymetli olduğuna vurgu yapıyor. bu biçimdece iş tariflerinin daha besbelli olabileceği belirtiliyor.
Mesken çalışanlarının taleplerine de yer veren Rapor’da, mesken çalışanlarının başka emekçilerle birebir statüde sayılabilmeleri, başka tüm personellerle tıpkı haklardan yararlanabilmeleri ve alandaki kayıt dışılığın önlenmesi için Türk Borçlar Kanunu kapsamında hak ve yükümlülükleri düzenlenen konut çalışanlarının, İş Kanunu kapsamına dâhil edilmeleri tarafında ağır talepleri olduğu da belirtiliyor.
Tüm bu düzenlemeler için ILO’nun 189 Sayılı Mesken Çalışanları için Beşere Yakışır İş ve 201 Sayılı ILO Tavsiye sonucu’ndaki yol ve hallerin benimsenerek kullanılması mesken personellerinin beşere yakışır işlere erişimleri için birincil bir öge olarak vurgulanıyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı