İstanbul Bilgi Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokul Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Cem Tınaz
İzmir Bakırçay Üniversitesi’den Dr. Öğretim Üyesi Ümit güçlü ile hazırladığımız tahlilde Tokyo Olimpiyatlarını yakın mercek altına aldık. Çağdaş olimpiyat oyunlarının birincisi olan 1896 Atina Olimpiyatlarında 9 farklı sporda 14 farklı ülkeden hepsi erkek olan 241 atlet yarışmıştı. Geçtiğimiz günlerde tamamlanan Tokyo Olimpiyatlarına ise 33 farklı sporda 206 ülkeden 11037 sportmen yarıştı. Bu sportmenlerin 5386’sı bayandı. Sırf bu sayıların içindeki farka bakmak bile 125 yıllık çağdaş olimpiyat tarihli gelişimi ve global rekabetin ne derece artmış olduğunu gözler önüne seriyor.
Tokyo Olimpiyat oyunlarına ve Türkiye’nin bu olimpiyatlarda almış olduğu sonuçlara dair birfazlaca yorum yapıldı ve yapılıyor. Fakat bu yorumlar yapılırken gözden kaçırılmaması gereken biroldukca öge var. Seçkin sporda muvaffakiyet, birfazlaca farklı değişkenin birbiri ile uyumlu biçimde ve yapısal durumlara uygun olarak bir ortaya gelmesi kararında elde ediliyor. Seçkin sporda elde edilen başarıyı getiren değişkenleri inceleyen biroldukca bilimsel araştırma mevcut. Bu araştırmalardan elde edilen bulgular finansman, yanlışsız yapılandırılmış spora iştirak siyasetleri, geniş bir atlet havuzu, yanlışsız işleyen yetenek tespiti ve gelişimi sistemi, uygun tesis altyapısı, nitelikli antrenörler ve takviye çalışanı ile gibisi birtakım değişkenlerin gerekliliğini ortaya koyuyor. Öte yandan bu araştırmaların bize söylemiş olduği iki kıymetli nokta daha var. Bunlardan birincisi, bir ülkede muvaffakiyet sağlayan bir stratejinin diğer bir ülkede de muvaffakiyet sağlama garantisinin olmaması. İkincisi de daha fazla yatırım yapmanın daha fazla başarılı olunacağı manasına gelmemesi.
Türkiye, 2000’li senelerdan bu yana politik evvelari ortasında seçkin spora ehemmiyet veren ve spora eskiye nazaran daha fazla kaynak ayıran bir ülke görünümü veriyor. Bu teşebbüslere paralel olarak seçkin spor gelişim sisteminin merkezi bir yapıya kavuştuğunu da söylemek yanlışsız olacaktır. Lakin ülkemizde genelde yapıldığı üzere spordaki başarıyı sadece madalya sayısı üzerinden pahalandırmak hakikat bir yaklaşım olmayacaktır. Örneğin, biroldukça mecrada Türk sporcuların 2020 Tokyo Olimpiyatlarında almış oldukları 13 madalya ile 1948 Londra Olimpiyatlarında alınan 12 madalyayı geride bırakarak en başarılı kararı aldığına yer verildi. Alınan kararın büyük bir muvaffakiyet olduğu konusunda hemfikiriz lakin 13, 12’den büyüktür diyerek bir sonuca varmak kusur olur. Tokyo Olimpiyatlarında 33 sporda 50 disiplinde 339 tane müsabaka gerçekleşti ve toplam 1080 madalya dağıtıldı. 2020 Tokyo Olimpiyatlarına 11000’den çok atlet katılırken Türk atletler 2 altın, 2 gümüş ve 9 bronz olmak üzere toplamda 13 madalya kazanarak oyunlara katılan 206 ülke içinde genel klasmanda 35. sırada yer aldı. 1948 Londra Olimpiyatlarına ise 19 farklı sporda toplam 411 madalya dağıtıldı. 4100 atletin yer aldığı Londra Olimpiyatlarında ise Türk atletler 6 altın, 4 gümüş ve 2 bronz madalya alarak oyunlara katılan 59 ülke içinde genel klasmanda 7. sırada yer almıştı. Özetle bundan 70 sene evvelki rekabetle bugünün rekabetini karşılaştırmanın pek gerçekçi ve mümkün olmadığını söyleyebiliriz.
34 bin nüfuslu San Marino, 5 atlet ile temsil edildiği Tokyo’da 3 madalya kazandı
2020 Tokyo Olimpiyatlarına biraz daha yakından bakmak günümüzde seçkin spordaki memleketler arası rekabeti daha uygun anlamamızı sağlayacaktır. 2020 Tokyo Olimpiyat Oyunlarına 206 ülke katıldı, en az 1 madalya alan ülke sayısı 93 iken en az 1 altın madalya alan ülke sayısı ise sadece 65 idi. Toplamda 11000’den çok atletin katıldığı oyunlarda Amerika Birleşik Devletleri 613 sportmen ile en çok atletle temsil edilen ülke oldu. 101 ülke, 10 yahut daha az sayıda atlet ile iştirak sağladı. İştirakçi sayısına göre alınan madalya sayısına baktığımızda, sadece 5 atlet ile temsil edildiği biçimde 3 madalya kazanan San Marino en başarılı ülke oldu. Bermuda ise 2 sportmen ile temsil edilip 1 madalya aldı. Gürcistan ve Ermenistan ise bu ülkeleri takip ediyor, Gürcüler 30 sportmen ile temsil edilip 8 madalya aldı, Ermeniler ise 17 atlet ile temsil edilip 4 madalya aldılar.
100 atletten daha fazla sayıda sportmen ile Tokyo Olimpiyatlarına katılan ülke sayısı ise 32. Bunların ortasında Çin ve Rusya, iştirakçi başına düşen 0.216 madalya ile öbür ülkelerin önündeler. ABD ve Büyük Britanya ise sırasıyla 0.184 ve 0.173 madalya ile bu iki ülkeyi takip ediyorlar. Bu 4 ülkeden daha sonra emsal madalya sayısına sahip olan 5 ülke var. Hollanda, İsviçre, Ukrayna, Macaristan ve Türkiye. Bu ülkelerin iştirakçi başına madalya sayıları 0,131 ile 0,120 içinde ve birbirine fazlaca yakın.
Ülke nüfuslarına nazaran değerlendirildiğinde ise, bir daha San Marino birinci sırada yer alıyor, yaklaşık 34 bin nüfusa karşılık 3 madalya kazandılar. Milyon nüfus başına kazanılan madalya bazında yapılan bu sıralamada 2. sıradaki ülke bir daha Bermuda, 3. sırada da Grenada yer alıyor. Nüfusu daha büyük olan ülkelere baktığımızda ise milyon başına düşen madalya sıralamasında 1 milyon nüfus için 4.15 madalya kazanmış durumda olan Yeni Zelanda birinci sırada yer alıyor. Jamaika 3,04, Slovenya 2,4, Hollanda 2,1, Macaristan 2,07, Gürcistan 2,0 ile üst sıralarda. Bizim bu kriter için kıymetimiz ise 0,15 ve bu kritere bakılırsa, olimpiyata katılan ülkeler içinde 69. sıradayız. Bu kriterde emsal olduğumuz ülkeler Ekvator, Tunus, Türkmenistan, Özbekistan, Venezuela. Nüfusu bizimle benzeri olan Iran (84 milyon nüfus ile 7 madalya, Almanya 83,7 milyon nüfus ile 37 madalya kazanmış. Tokyo Olimpiyatlarında İran 66, Almanya ise 425 sporcu ile temsil edildi. Bu kritere göre en büyük hayal kırıklığı dünyanın en kalabalık ülkesi bulunmasına rağmen yalnızca 7 madalya kazanmış olan Hindistan. bir daha bu kritere göre 1 milyon nüfusa 0,34 madalya ile ABD 60., 0,487 madalya ile Rusya 41., 0,06 madalya ile Çin ise 78. sırada yer alıyor.
Anlaşılacağı üzere ülkeleri başarılı yahut başarısız addedebilmek, dikkate alınan kriterlere bağlı olarak değişiklik gösterebiliyor. Ülkeler toplumsal, kültürel, coğrafik ve ekonomik açıdan hayli farklı özelliklere sahipler ve yalnızca kazanılan madalya sayısına bakarak ülkeleri karşılaştırmak ve birebir tabloda sıralamak her şeyi göstermeyebilir. Türkiye açısından son bir kıymetlendirme yapacak olursak, genç nüfusumuzun potansiyelini tam olarak ortaya çıkartabilecek sistemlerin geliştirilmesine devam edilmesi gerekiyor. Atletlerimiz son senelerda fazlaca daha sistemli bir programın ortasında yer alıyorlar. Gençlik ve Spor Bakanlığı Federasyonlarla yakın alaka ortasında ve fonksiyonel denetleme sistemleri var. Fakat spor branşlarının kendine has özellikleri göz önüne alınarak uygulamada farklılaşması gereken noktalar da mevcut. Olumlu teşebbüslerin sonuçlarını görmeye başladık; çağdaş olimpiyat tarihinde toplam 66 madalya kazanmış olan Türk atletler bu muvaffakiyetlerini 9 farklı branşta elde ettiler. 2016 Olimpiyatlarına kadar bu sayı 6 idi, olimpik spor statüsüne yeni kavuşan karatenin yanı sıra okçuluk ve jimnastikte birinci kere madalya kazanmış olmamız geleceğe umutla bakmamızı sağlıyor. Bu sonuçlar alışılagelmiş sporların haricinde başarılı olabildiğimizi gösteriyor. Biroldukca branşta bayan atletlerimizin elde ettiği sonuçlar, bayan güreşi ve boksunda birinci defa alınan madalyalar büyük takdiri hak ediyor. Öte yandan madalyaları bir kenara bırakıp atletlerimizin genel klasmanda aldıkları derecelere baktığımızda da bariz bir güzelleşme görüyoruz. Seçkin spor gelişimi, sistemli, uzun vadeli ve sürdürülebilir bir yaklaşım ve medya, sponsorlar üzere kıymetli paydaşların sürece iştirakini gerektiriyor. Bu kritik ögeleri göz önünde bulundurarak sistemli çalışmaya devam edersek sadece madalya sayısının değil spor yardımıyla hayatına paha katan çocukların ve gençlerin sayısının artması da kaçınılmaz olacaktır.
İzmir Bakırçay Üniversitesi’den Dr. Öğretim Üyesi Ümit güçlü ile hazırladığımız tahlilde Tokyo Olimpiyatlarını yakın mercek altına aldık. Çağdaş olimpiyat oyunlarının birincisi olan 1896 Atina Olimpiyatlarında 9 farklı sporda 14 farklı ülkeden hepsi erkek olan 241 atlet yarışmıştı. Geçtiğimiz günlerde tamamlanan Tokyo Olimpiyatlarına ise 33 farklı sporda 206 ülkeden 11037 sportmen yarıştı. Bu sportmenlerin 5386’sı bayandı. Sırf bu sayıların içindeki farka bakmak bile 125 yıllık çağdaş olimpiyat tarihli gelişimi ve global rekabetin ne derece artmış olduğunu gözler önüne seriyor.
Tokyo Olimpiyat oyunlarına ve Türkiye’nin bu olimpiyatlarda almış olduğu sonuçlara dair birfazlaca yorum yapıldı ve yapılıyor. Fakat bu yorumlar yapılırken gözden kaçırılmaması gereken biroldukca öge var. Seçkin sporda muvaffakiyet, birfazlaca farklı değişkenin birbiri ile uyumlu biçimde ve yapısal durumlara uygun olarak bir ortaya gelmesi kararında elde ediliyor. Seçkin sporda elde edilen başarıyı getiren değişkenleri inceleyen biroldukca bilimsel araştırma mevcut. Bu araştırmalardan elde edilen bulgular finansman, yanlışsız yapılandırılmış spora iştirak siyasetleri, geniş bir atlet havuzu, yanlışsız işleyen yetenek tespiti ve gelişimi sistemi, uygun tesis altyapısı, nitelikli antrenörler ve takviye çalışanı ile gibisi birtakım değişkenlerin gerekliliğini ortaya koyuyor. Öte yandan bu araştırmaların bize söylemiş olduği iki kıymetli nokta daha var. Bunlardan birincisi, bir ülkede muvaffakiyet sağlayan bir stratejinin diğer bir ülkede de muvaffakiyet sağlama garantisinin olmaması. İkincisi de daha fazla yatırım yapmanın daha fazla başarılı olunacağı manasına gelmemesi.
Türkiye, 2000’li senelerdan bu yana politik evvelari ortasında seçkin spora ehemmiyet veren ve spora eskiye nazaran daha fazla kaynak ayıran bir ülke görünümü veriyor. Bu teşebbüslere paralel olarak seçkin spor gelişim sisteminin merkezi bir yapıya kavuştuğunu da söylemek yanlışsız olacaktır. Lakin ülkemizde genelde yapıldığı üzere spordaki başarıyı sadece madalya sayısı üzerinden pahalandırmak hakikat bir yaklaşım olmayacaktır. Örneğin, biroldukça mecrada Türk sporcuların 2020 Tokyo Olimpiyatlarında almış oldukları 13 madalya ile 1948 Londra Olimpiyatlarında alınan 12 madalyayı geride bırakarak en başarılı kararı aldığına yer verildi. Alınan kararın büyük bir muvaffakiyet olduğu konusunda hemfikiriz lakin 13, 12’den büyüktür diyerek bir sonuca varmak kusur olur. Tokyo Olimpiyatlarında 33 sporda 50 disiplinde 339 tane müsabaka gerçekleşti ve toplam 1080 madalya dağıtıldı. 2020 Tokyo Olimpiyatlarına 11000’den çok atlet katılırken Türk atletler 2 altın, 2 gümüş ve 9 bronz olmak üzere toplamda 13 madalya kazanarak oyunlara katılan 206 ülke içinde genel klasmanda 35. sırada yer aldı. 1948 Londra Olimpiyatlarına ise 19 farklı sporda toplam 411 madalya dağıtıldı. 4100 atletin yer aldığı Londra Olimpiyatlarında ise Türk atletler 6 altın, 4 gümüş ve 2 bronz madalya alarak oyunlara katılan 59 ülke içinde genel klasmanda 7. sırada yer almıştı. Özetle bundan 70 sene evvelki rekabetle bugünün rekabetini karşılaştırmanın pek gerçekçi ve mümkün olmadığını söyleyebiliriz.
34 bin nüfuslu San Marino, 5 atlet ile temsil edildiği Tokyo’da 3 madalya kazandı
2020 Tokyo Olimpiyatlarına biraz daha yakından bakmak günümüzde seçkin spordaki memleketler arası rekabeti daha uygun anlamamızı sağlayacaktır. 2020 Tokyo Olimpiyat Oyunlarına 206 ülke katıldı, en az 1 madalya alan ülke sayısı 93 iken en az 1 altın madalya alan ülke sayısı ise sadece 65 idi. Toplamda 11000’den çok atletin katıldığı oyunlarda Amerika Birleşik Devletleri 613 sportmen ile en çok atletle temsil edilen ülke oldu. 101 ülke, 10 yahut daha az sayıda atlet ile iştirak sağladı. İştirakçi sayısına göre alınan madalya sayısına baktığımızda, sadece 5 atlet ile temsil edildiği biçimde 3 madalya kazanan San Marino en başarılı ülke oldu. Bermuda ise 2 sportmen ile temsil edilip 1 madalya aldı. Gürcistan ve Ermenistan ise bu ülkeleri takip ediyor, Gürcüler 30 sportmen ile temsil edilip 8 madalya aldı, Ermeniler ise 17 atlet ile temsil edilip 4 madalya aldılar.
100 atletten daha fazla sayıda sportmen ile Tokyo Olimpiyatlarına katılan ülke sayısı ise 32. Bunların ortasında Çin ve Rusya, iştirakçi başına düşen 0.216 madalya ile öbür ülkelerin önündeler. ABD ve Büyük Britanya ise sırasıyla 0.184 ve 0.173 madalya ile bu iki ülkeyi takip ediyorlar. Bu 4 ülkeden daha sonra emsal madalya sayısına sahip olan 5 ülke var. Hollanda, İsviçre, Ukrayna, Macaristan ve Türkiye. Bu ülkelerin iştirakçi başına madalya sayıları 0,131 ile 0,120 içinde ve birbirine fazlaca yakın.
Ülke nüfuslarına nazaran değerlendirildiğinde ise, bir daha San Marino birinci sırada yer alıyor, yaklaşık 34 bin nüfusa karşılık 3 madalya kazandılar. Milyon nüfus başına kazanılan madalya bazında yapılan bu sıralamada 2. sıradaki ülke bir daha Bermuda, 3. sırada da Grenada yer alıyor. Nüfusu daha büyük olan ülkelere baktığımızda ise milyon başına düşen madalya sıralamasında 1 milyon nüfus için 4.15 madalya kazanmış durumda olan Yeni Zelanda birinci sırada yer alıyor. Jamaika 3,04, Slovenya 2,4, Hollanda 2,1, Macaristan 2,07, Gürcistan 2,0 ile üst sıralarda. Bizim bu kriter için kıymetimiz ise 0,15 ve bu kritere bakılırsa, olimpiyata katılan ülkeler içinde 69. sıradayız. Bu kriterde emsal olduğumuz ülkeler Ekvator, Tunus, Türkmenistan, Özbekistan, Venezuela. Nüfusu bizimle benzeri olan Iran (84 milyon nüfus ile 7 madalya, Almanya 83,7 milyon nüfus ile 37 madalya kazanmış. Tokyo Olimpiyatlarında İran 66, Almanya ise 425 sporcu ile temsil edildi. Bu kritere göre en büyük hayal kırıklığı dünyanın en kalabalık ülkesi bulunmasına rağmen yalnızca 7 madalya kazanmış olan Hindistan. bir daha bu kritere göre 1 milyon nüfusa 0,34 madalya ile ABD 60., 0,487 madalya ile Rusya 41., 0,06 madalya ile Çin ise 78. sırada yer alıyor.
Anlaşılacağı üzere ülkeleri başarılı yahut başarısız addedebilmek, dikkate alınan kriterlere bağlı olarak değişiklik gösterebiliyor. Ülkeler toplumsal, kültürel, coğrafik ve ekonomik açıdan hayli farklı özelliklere sahipler ve yalnızca kazanılan madalya sayısına bakarak ülkeleri karşılaştırmak ve birebir tabloda sıralamak her şeyi göstermeyebilir. Türkiye açısından son bir kıymetlendirme yapacak olursak, genç nüfusumuzun potansiyelini tam olarak ortaya çıkartabilecek sistemlerin geliştirilmesine devam edilmesi gerekiyor. Atletlerimiz son senelerda fazlaca daha sistemli bir programın ortasında yer alıyorlar. Gençlik ve Spor Bakanlığı Federasyonlarla yakın alaka ortasında ve fonksiyonel denetleme sistemleri var. Fakat spor branşlarının kendine has özellikleri göz önüne alınarak uygulamada farklılaşması gereken noktalar da mevcut. Olumlu teşebbüslerin sonuçlarını görmeye başladık; çağdaş olimpiyat tarihinde toplam 66 madalya kazanmış olan Türk atletler bu muvaffakiyetlerini 9 farklı branşta elde ettiler. 2016 Olimpiyatlarına kadar bu sayı 6 idi, olimpik spor statüsüne yeni kavuşan karatenin yanı sıra okçuluk ve jimnastikte birinci kere madalya kazanmış olmamız geleceğe umutla bakmamızı sağlıyor. Bu sonuçlar alışılagelmiş sporların haricinde başarılı olabildiğimizi gösteriyor. Biroldukca branşta bayan atletlerimizin elde ettiği sonuçlar, bayan güreşi ve boksunda birinci defa alınan madalyalar büyük takdiri hak ediyor. Öte yandan madalyaları bir kenara bırakıp atletlerimizin genel klasmanda aldıkları derecelere baktığımızda da bariz bir güzelleşme görüyoruz. Seçkin spor gelişimi, sistemli, uzun vadeli ve sürdürülebilir bir yaklaşım ve medya, sponsorlar üzere kıymetli paydaşların sürece iştirakini gerektiriyor. Bu kritik ögeleri göz önünde bulundurarak sistemli çalışmaya devam edersek sadece madalya sayısının değil spor yardımıyla hayatına paha katan çocukların ve gençlerin sayısının artması da kaçınılmaz olacaktır.